Abidin Uyar Yazdı; “Magna Carta (“Büyük Sözleşme”)”

Magna Carta (Latince: “Büyük Sözleşme”) veya Magna Carta Libertatum (Latince: “Büyük Özgürlükler Sözleşmesi”), 1215 yılında imzalanmış bir İngiliz belgesidir.

Fakat sonuçta bir devrimdi…

Vatandaşların özgürlüklerini belirlemekten çok, toplum güçleri arasında bir denge kuran Magna Carta, kralın sonsuz olan yetkilerini din adamları ve halk adına sınırlamıştır.

Magna Carta’nın 39. maddesi; “ Özgür hiç kimse kendi benzerleri tarafından ülke kanunlarına göre yasal bir şekilde muhakeme edilip hüküm giymeden tutuklanmayacak veya hapsedilmeyecek veya mal ve mülkünden yoksun bırakılmayacak veya kanun dışı ilan edilmeyecek veya sürgün edilmeyecek veya hangi şekilde olursa olsun zarara uğratılmayacaktır.” demektedir. Böylece, vatandaşların hakları ve özgürlükleri açısından çok önemli kurallar getirmiş olup, hukukun üstünlüğü ilkesinin birçok ülkede yerleşmesine neden olmuştur.

Okuyucu için  çok basit bir olay gibi gelebilir…

Hayır hiç öyle değildir .

Anayasacılık kavramı 1700’lerin sonlarında ortaya çıkmıştır. Yeryüzünün ilk Anayasası, 1787 Amerika Birleşik Devletleri Anayasasıdır. İkinci Anayasa 1791 Fransız Anayasasıdır.

Peki bu tarihten önce  devletlerin temel kuruluşlarına ilişkin yazılı hukuk kuralları yok muydu?

Vardı elbette. Fakat bunların hiç biri anayasa olarak kabul edilmemektedir? Çünkü, bunlar, normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde yer almıyordu.  Kanunların üstünde yer alan kanunlar yapma düşüncesi insanlık tarihinde  1700’lerin sonlarında gerçekleşmiştir.

 İyide İnsanlık neden buna ihtiyaç duymuştur .

Toplum ,halk, birey devlet ve iktidarlar karşısında daima korunaksızdır .Vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinin devlet karşısında güvence altına alınması zorunlu dur.

Şimdi bir başka soru daha gündeme gelmekte .

Anayasası olan devlet mi, yoksa anayasal devlet mi çağdaş ilerici halkına mutluk verebilir? Yani salt metin olarak anayasası  olan bir devlet mi, yoksa devleti ve iktidarları sımsıkı anayasa ipi ile bağlayan anayasal devlet mi çağdaş modern bir devlettir?

Vahap Coşkunun  2022 yılında  perspektifte yayımlanmış bir yazısı vardı .

Zaman zaman benimde atıfta bulunduğum Frédéric Bastiat,dan bahseder …

O yazıdan alıntıladığım belli yerleri çok önemli bulduğum için buraya alıyorum .

19’uncu yüzyılın önde gelen Fransız iktisatçı ve politikacılarından biridir.

Bireyi en temel varlık kabul eder…

Hukuk* adlı risâlesinde de hukuk nedir, ne olmalıdır, sınırları nereye kadardır, kanun koyucunun gücü nerede durmalıdır gibi sorulara yanıt vermeye çalışırken…

Bastiat; hayat, özgürlük ve mülkiyeti, insanların doğuştan sahip olduğu haklar olarak betimler. İnsanlar, bu hakları devlete veya yasalara borçlu değillerdir, aksine insanı bir devlet yapılanmasına ve yasaları yapmaya sevk eden bu haklardır. Yani insan ve hakları “ilk” olandır, devlet ve hukuk “sonra” gelir.

Hukuk, bu bağlamda, “bireyin meşru savunma hakkının kolektif organizasyonu” olarak tanımlanır. Kastedilen şudur: Bireylerin, gerektiğinde güç kullanma yetkisini de içeren ve varlığını, özgürlüğünü ve mülkiyetini korumasını sağlayan tanrısal kaynaklı bir hakkı vardır. Her bir bireyin bu hakkı olduğuna göre, bireylerin haklarını sürekli olarak korumak için ortak bir güç oluşturmak ve bu gücü desteklemek haklarının da olduğunu kabul etmek gerekir. Hukuku “kolektif bir hak” olarak yaratan, hak sahibi bireylerin bir araya gelmesidir. Dolayısıyla hukukun varlık ve meşruiyet nedeni de, bireysel haklara dayanmış olmasıdır.

“Hukuk, doğal bir meşru müdafaa hakkının organizasyonudur. O, ortak bir gücü, bireysel güçlerin yerine geçirme organizasyonudur. Söz konusu ortak gücün amacı, sadece bireysel güçlerin doğal ve meşru olarak yapmaya hakkı olan şeyleri yapmakla sınırlanmıştır: Kişilik, özgürlük ve mülkiyet haklarını korumak ve adaletin hepimize hükmetmesini sağlamak.”  (s. 2-3)

Bastiat’şu tespitte bulunur.

Peki, hukuku çıktığı yoldan tam tersi bir istikamete savuran nedir? Hukuk, neden bozulur? Bastiat buna iki sebep gösterir:

Hukuku tümüyle yozlaştıran sebeplerden ilki, “ahmakça bir açgözlülüktür.” Ona göre, insanların yaşamak için ihtiyaçlarını karşılaması, ihtiyaçlarını karşılaması için de çalışmaları gerekir. İnsan çalışırken, yeteneklerini doğal kaynaklara uygular ve mülkiyet de bundan kaynaklanır. Olması gereken budur; fakat insanların çalışmadan, başkalarının emeklerinin ürününü ele geçirerek yaşamaları da mümkündür ki, yağma ve soygunun temelinde de bu yatar.  

Bastiat, insanlarda başkalarının aleyhine yaşama ve zenginleşme eğilimin oldukça güçlü olduğunu söyler. İnsanlığın yağmacılık ve soygunculukla itham edilmesi ıstırap verici olabilir, fakat tarihi kayıtlar insanların böyle davrandıklarının türlü örnekleriyle doludur. Ne din ne de ahlak bu eğilimi durdurmaya yetebilmiştir.